2024-жылы Физиология же медицина боюнча Нобель сыйлыгы Виктор Амброс менен Гари Рувкунга микроРНКны ачкандыгы үчүн ыйгарылды
Нобель ассамблеясынын Каролинска институтунун пресс-релизинде маалымдалгандай, 7-октябрда физиология жана медицина боюнча 2024-жылдагы Нобель сыйлыгын микро РНКны (рибонуклеин кислотасын) ачканы үчүн Виктор Амброс менен Гари Рувкунга ыйгаруу чечими кабыл алынган. Бул молекула генетикалык маалыматты коддоодо, окууда, жөнгө салууда жана экспрессиялоодо негизги ролду ойнойт жана транскрипциядан кийинки гендик жөнгө салууда маанилүү.
Быйылкы Нобель сыйлыгы эки илимпозго ген активдүүлүгүн жөнгө салуучу негизги принципти ачкандыгы үчүн ыйгарылат. Биздин хромосомаларда сакталган маалыматты денебиздеги бардык клеткалар үчүн нускама китепчеси менен салыштырууга болот. Ар бир клетка бирдей хромосомаларды камтыйт, демек, ар бир клетка гендердин так бирдей топтомун жана так ушундай көрсөтмөлөрдү камтыйт. Бирок булчуң клеткалары жана нерв клеткалары сыяктуу клеткалардын ар кандай түрлөрү абдан айырмаланган өзгөчөлүктөргө ээ. Бул айырмачылыктар кантип пайда болот? Жооп ар бир клеткага тиешелүү көрсөтмөлөрдү гана тандоого мүмкүндүк берген гендик жөнгө салууда. Бул ар бир клеткада гендердин туура топтомунун гана активдүү болушун камсыздайт.
Виктор Амброс жана Гари Рувкун клеткалардын ар кандай түрлөрү кантип өнүгүп жатканын изилдешкен. Алар микроРНКны (рибонуклеин кислотасын) ачышты, генди жөнгө салууда маанилүү роль ойногон кичинекей РНК молекулаларынын жаңы классы. Алардын революциялык ачылышы көп клеткалуу организмдер, анын ичинде адамдар үчүн өтө маанилүү болуп чыккан гендик жөнгө салуунун таптакыр жаңы принцибинин ачылышын жасады. Азыр адамдын геному миңден ашык микроРНКны коддогону белгилүү. Алардын таң калыштуу ачылышы гендик жөнгө салуунун жаңы өлчөмүн ачып берди. МикроРНКлар организмдердин өнүгүшү жана иштеши үчүн абдан маанилүү болуп чыгат.
